Pampus

RESTAURATIE PAMPUS BEGONNEN

De langverwachte restauratie van het forteiland Pampus is op woensdag 23 mei begonnen. Mevrouw A. Kolsteeg -Van Capelle, die als kind van een fortwachter in de jaren twintig van de vorige eeuw op het unieke eiland woonde, heeft nu de eerste steen in het vervallen dak van het fort gemetseld.

Het is het begin van de eerste fase van de restauratie, waarin het dak van een kunststoflaag wordt voorzien, zodat er geen regenwater meer door de vele scheuren kan sijpelen. Daarnaast worden er houten geschutskoepels geplaatst, die de in de bezettingstijd door de Duitsers opgeblazen en vervolgens geroofde stalen geschuts-koepels moeten vervangen. Het fort Pampus is twintig jaar geleden door een kleine groep enthousiaste en actieve vrijwilligers overgenomen en in de afgelopen jaren opgeknapt en opengesteld voor bezoekers.

DE GESCHIEDENIS VAN PAMPUS IN AFBEELDINGEN

Toen Don Louis de Requesens de landvoogdij over de Nederlanden over kwam nemen van de hertog van Alva in 1573, verliet deze de hoofdstad met stille trom. Hij vertrok ’s morgens vroeg, vergezeld van een dienaar “met een gemeene Bolderwagen na Muiden, vanwaar hij met de gewone pracht, over Utrecht, na Braband keerden. Op de Muiderdyk, op de hoogte van Schellingwoude gekomen zijnde, en ziende de plaats alwaar zijn vloot geslagen en Bossu gevangen was genomen, begon hij van benauwdheid te zuchten.”  “Deze Prentverbeelding vertoont het einde van het Y of Pampus komende van Amsterdam; aan de Linkerhand ziet men, de Dorpen Nieuwendam, Schellingwoude en Durgerdam in ’t verschiet.“

“In ’t midden ziet men de vijandelijke Schepen door Rol, met de overige Schepen van de Westvriese Vloot, over het Pampus te rug drijven; eenige daar van in de grond borende, en anderen veroverende, waardoor zij meer dan drie honderd gevangenen bekwamen. Op het midden van de Muider-Dyk ziet men een Bolderwagen, waar in den Hertog van Alva met zyn Dienaar zit, vluchtende van Amsterdam na Muiden: Hy uit de wagen na Pampus ziende steekt   van verbaastheid de handen na de Lucht.”

“Men ziet het Admiraalschip van Bossu, aangetast door schepen van Cornelis Dirkz, en nog drie kleinder in een hevig gevegt. Het Admiraals-Schip van Westvriesland, dat een derde kleinder is, als het Admiraals Schip des Konings, legt met enter-dreggen aan hetzelve vast, voerende aan de groote Steng een Oranje Wimpel en van agteren de gewoone Hollandsche Vlag. Jan Haring, met de roode winpel van Bossu in de hand, langs de Hooft-touwen afklimmende, wordt met een kogel in de borst getroffen, en stort agter over, zonder de wimpel los te laten, in het schip van Cornelis Dirkz.”

Fragmenten uit: “Staatkundige Historie van Holland” jaartal, schrijver en uitgever onbekend .

Op dit fragment van een 18 e eeuwse kaart van Muiden en omgeving is duidelijk te zien dat de oorsprong van de naam Het Ij is gelegen in de naam Tye Oort, wat wil zeggen van het ‘Getijde Oord’. De plek waar het getij een belangrijke rol speelde was ’t Pampus. Een ondiepe plek aan de monding van het IJ ter hoogte van Muiden. In de 17 e eeuw was de bestaande vaargeul zodanig verzand dat grote en volgeladen schepen met zogenaamde “Zeekamelen” over het Pampus getrokken moesten worden. Zeekamelen waren speciale schepen. Ze konden via kleppen water inlaten, zodat ze heel diep in het water staken. Daarna werden ze aan weerszijden van bijvoorbeeld een zwaarbeladen Oostindiëvaarder bevestigd en vervolgens leeggepompt. Hun drijfvermogen nam toe en omdat ze aan de vrachtvaarder bevestigd waren, tilden ze deze mee omhoog. Zo kon deze dan met behulp van een sleepboot over de ondiepte heen gesleept worden.

Uit deze periode stammen diverse uitdrukkingen. Als men lang moest wachten voordat de zeekamelen en de vloed uitkomst boden, ging de bemanning zich vervelen. De drank vloeide rijkelijk. Door de alcohol en het wachten raakte menigeen uitgeteld en “lag voor Pampus”. Andere uitdrukkingen zijn: Voor Pampus zitten: Zijn eten niet op kunnen – Hij zit op Pampus: Hij is in grote moeilijkheden gekomen.

DE STELLING VAN AMSTERDAM

In 1883 werd begonnen met de bouw van een laatste verdedigingslinie om de hoofdstad van ons land: De Stelling van Amsterdam. Een ring van 42 forten en daar tussen aaneengesloten inundatiegebieden, die zonodig onder water gezet konden worden. Fort Pampus werd van 1887 tot 1897 op een kunstmatig eiland, 3 kilometer uit de kust van Muiden, gebouwd om de ingang van het IJ te beschermen, in samenwerking met de batterijen van Durgerdam en Diemerdam.

De Vesting Muiden behoorde met Fort Diemerdam tot het Vak Muiden, Pampus behoorde met Fort Durgerdam tot het Vak Ransdorp, de Vesting Weesp behoorde met Fort Uitermeer tot het vak Weesp. De drie vakken samen vormden de Groep Diemerbrug, wat weer samen met de Groep De Nes en de Groep Abcoude de Sector Ouderkerk maakte. Er waren vier van zulke sectoren in de Stelling van Amsterdam.

De Kazerne, oftewel Gebouw D, in Muiden werd in 1876 gebouwd als legerplaats voor 10 officieren, en 270 onderofficieren en manschappen. Toen Pampus klaar was in 1897 werden de soldaten die daar dienst moesten doen, tijdens hun rustperiode gelegerd in de Kazerne in Muiden. Het gebouw bestond uit twee verdiepingen en bevatte 36 (XXXVI) ruimtes, waaronder een bakkerij, een keuken en slaapzalen voor 24 man. In de mobilisaties van 1914-1918 en 1939-1940 hebben er ook militairen gelegen. Deze werden met de Pampusboot vanaf de steiger bij de Openbare School op de Herengracht naar het eiland gebracht.

Wachten op de Pampusboot in de haven van Muiden, omstreeks het begin van de Twintigste Eeuw.