E-mail: guus@ham-muiden.nl
Redactie en uitgave: Historisch Archief Muiden. Burg. de Raadtsingel 32, 1398 BG Muiden.Tel.nr. 029426-4922

De Sluiz

 
 

Aflevering nr. 154: Saluutschoten uit een vaderlands canon, deel 1.

 

Wat is een canon? Volgens mijn woordenboek zijn er zes mogelijkheden: 1. een geloofsregel 2. een deel van de mis 3. door de kerk erkende bijbelboeken 4. een lied dat door na elkaar invallen meerstemmig klinkt 5. een jaarlijkse erfpachtsom 6. een groot lettertype .

Wellicht is er in de loop der jaren een betekenis bijgekomen, want mijn Kramers woordenboek stamt uit 1979. Ik lees de laatste tijd namelijk geregeld in de krant artikelen over de canon van de Nederlandse geschiedenis. Uit de beschrijving maak ik op dat het gaat om een opsomming van de vijftig belangrijkste onderwerpen uit de vaderlandse geschiedenis. Deze zijn op een wandkaart gezet, die binnenkort in elke klas van het basisonderwijs en ook het voortgezet onderwijs te vinden zal zijn. Als Nederlander, maar ook als onderwijzer en geschiedenisliefhebber ben ik benieuwd naar deze kaart. In de krant van zaterdag zag ik een opsomming van de vijftig onderwerpen die iedere Nederlander hoort te kennen volgens de commissie die de canon samenstelde. Ik vroeg me af welke zaken iets met Muiden te maken hadden.

 

Plattegrond van een hunebed

Op de eerste plaats staan de Hunebedden, met één n. Deze hadden niets te maken met de Hunnen, die in de 4 e en 5 e eeuw onder Attila dood en verderf zaaiden in Europa. Het zijn uit enorme zwerfkeien opgebouwde grafmonumenten uit de prehistorie, zo’n 3000 jaar voor Christus. Ze zijn voornamelijk te vinden in Drente, ver van onze regio dus.

Op nummer 2 staan de Romeinse limes, grensversterkingen die de Romeinen aanlegden om hun rijk af te bakenen. In Nederland waren dat plaatsen als Nijmegen, Meinerswijk, Kesteren, Wijk bij Duurstede, Vechten, Woerden, Zwammerdam, Alphen aan den Rijn, Leiden, Valkenburg en Katwijk.

Nummer 3 is de zendeling Willibrord, die leefde van ca. 658 tot 739 en in die periode een groot deel van Nederland tot het christendom bekeerde. Hij ligt begraven in Echternach, Luxemburg.

Op de vierde plaats Karel de Grote, die echt groot was en leefde van 742 tot 814. Hij was de man die het Frankische rijk uitbreide en oa oorlog voerde tegen de Friezen. In 800 werd hij tot keizer gekroond.

“Hebban olla vogala nestas” isde oudste zin in het Nederlands die bewaard gebleven is. Het betekent ‘Hebben alle vogelen nesten’ (behalve jij en ik) en is een liefdesgedicht dat toevallig werd teruggevonden in een klooster, op de achterkant van een stuk perkament. De datum is mij niet bekend.

Over Floris V opnummer 6 hoef ik hopelijk niet zoveel te vertellen, want iedere rechtgeaarde Muidenaar en Muiderberger weet dat hij omstreeks 1280 oa het Muiderslot en het Binnenhof bouwde. Zijn geweld-dadige dood in de buurt van Muiderberg op 27 juni 1296 is op vele manieren beschreven en afgebeeld.

Nummer 7 gaat over de Hanze, het middeleeuwse handelsverbond van steden in Nederland, Duitsland en de Baltische landen. Muiden, met zijn positie aan de Zuiderzee, lag op de route van de aanvoer naar het noorden. Vooral Kampen kwam tot bloei en Lübeck (D) was het meest invloedrijk aan de Oostzee.

De boekdrukkunst (nummer 8) werd volgens de Haarlemmers uitgevonden door Laurens Janszoon Koster, maar waarschijnlijker is het dat de Duitser Johannes Gutenberg, die leefde van 1399 tot 1468, het als eerste heeft ontdekt. Weg nationale trots.

 

Erasmus

Desiderius Erasmus, op nummer 9, filosoof en de vader van het humanisme, werd geboren in Rotterdam en leefde van ca. 1469 tot 1536. Hij studeerde in Parijs, verbleef daarna in Engeland bij zijn vrienden Thomas More en John Colet en overleed te Basel. Zijn bekendste werk is ‘Lof der zotheid.’

Karel V (1500-1558)was Duits keizer, koning van Spanje en heer van de Nederlanden. Zijn plaats op nummer 10 in onze nationale canon heeft hij vooral gekregen door zijn opvolger en zoon Filips II, die door hevige geloofsvervolgingen de Tachtigjarige vrijheidsoorlog in de Nederlanden veroorzaakte.

In augustus en september 1566 vond de Beeldenstorm plaats, nummer 11 in de ranglijst. Deze uitbarsting van volkswoede tegen de katholieke kerk, waarbij op grote schaal heiligenbeelden en andere voorwerpen in de kerken werden vernield en geplunderd, was de aanleiding voor de strafexpeditie van Alva.

Willem van Oranje, ook wel Willem de Zwijger, de Vader des Vaderlands genoemd, leefde van 1533 tot hij op 10 juli 1584 door Balthasar Gerards werd vermoord in Delft. Hij werd door zijn ouders, Willem de Rijke en Juliana van Stolberg, in Nassau (D) Lutheraans opgevoed, tot hij in 1544 het prinsdom Oranje en rijke bezittingen in de Nederlanden erfde. Daarna werd hij katholiek opgevoed in Brussel en Breda. Hij pleitte voor godsdienstvrijheid en keerde na de Beeldenstorm in 1567 terug naar het ouderlijk slot, de Dillenburg. Daar ging hij over tot het Calvinisme. Vervolgens steunde hij de opstand tegen Spanje(nr 12).

De Republiek der Verenigde Nederlanden ontstond door de opstand tegen Spanje. Met de Vrede van Munster werd op 15 mei 1648 officieel de Republiek erkend. Na verschillende mislukte pogingen met oa de hertog van Anjou als landsheer en later de graaf van Leicester wilden de Staten Generaal niets meer met vorsten te maken hebben. Men zou voortaan soeverein de Republiek besturen. (nummer 13)

 

De Republiek der Nederlanden 1648-1795  

Op nummer 14 zien we de Verenigde Oostindische Compagnie, oftewel de V.O.C. Deze ontstond in 1602, door toedoen van Oldenbarneveld, de Raadspensionaris. De compagnie bestond uit zes kamers (Amsterdam, Middelburg, Delft, Rotterdam, Hoorn en Enkhuizen) en werd bestuurd door de Heren 17, een bestuurscommissie. In 1619 veroverde Jan Pieterszoon Coen in naam van de V.O.C. Jacatra en stichtte Batavia, het huidige Jacarta in Indonesië. Na vele jaren hoge winsten te hebben uitgekeerd aan de aandeelhouders werd de V.O.C. in 1798 door de Staat der Nederlanden overgenomen.

De Beemster, nummer 15 van de canon, is nu een forensengemeente van 7207 ha met zo’n 8000 inwoners, maar was oorspronkelijk een meer. In de periode 1609 – 1610 werd het droog gemalen door de bekende ingenieur J.A. Leeghwater.

De Amsterdamse grachtengordel, is nummer 16 op de lijst. In de 1612 ontwierp Hendrick Staets de Herengracht, de Keizersgracht en de Prinsengracht. Ze werden gegraven vanaf de Brouwersgracht en liepen tot 1658 slechts tot de Leidsegracht. Daarna werd de halve cirkelvorm onder leiding van Daniël Stalpaert voltooid. De Amstel werd gekruist en in het oosten liepen de grachten door tot het IJ.

Hugo de Groot staat op de volgende plaats in de canon. Nummer 17 leefde van 1583 tot 1645 en was jurist, theoloog, classicus, historicus, staatsman en diplomaat. In het buitenland is hij wereldberoemd onder de naam Grotius. Zijn ontsnapping in een boekenkist uit slot Loevestein in 1621 is bekend in Nederland, maar internationaal is hij oa vermaard als grondlegger van het volkenrecht.

Nummer 18 is de Statenbijbel ook wel Statenvertaling genoemd. De eerste Nederlandse bijbelvertaling die gebaseerd was op de grondtalen van de bijbel; het Hebreeuws en het Grieks. Het vertalen duurde van 1626 tot 1635 en werd betaald door de Staten-Generaal. Tot 1952 bleef dit de standaard in Nederland.

Rembrandt Harmenz. Van Rijn is het 19 e onderwerp in de canon. Hij werd 400 jaar geleden geboren in Leiden en stierf in 1669 in Amsterdam. Rembrandt is onze beroemdste schilder en dit jaar is het ook nog Rembrandtjaar. Vele musea en tentoonstellingen tonen zijn schilderijen en tekeningen.

De Atlas Major van Blaeu (nummer 20) is een vroeg en fraai voorbeeld van een wereldatlas. De maker, Willem Janszoon Blaeu (spreek uit: Blauw) leefde van 1571 tot 1638 en maakte vele aard- en zeeglobes. In zijn “Toonneel der steden” stond ook Muiden afgebeeld als vestingstad. ( Zie hieronder)

De zeeheld Michiel Adriaanszoon de Ruyter is nummer 21 van de lijst. Hij leefde van 1607 tot 1676 en klom na vele zeeslagen op tot de rang van luitenant-admiraal en opperbevelhebber van de Staatse vloot.

Hij stierf na de zeeslag bij Syracuse aan zijn verwondingen en werd begraven in de Nieuwe Kerk.

Baruch de Spinoza was een Nederlands filosoof van Portugees-joodse afkomst. Hij werd geboren in 1632 en overleed in 1677. In 1656 werd hij uit de synagoge gestoten wegens vrijzinnige opvattingen. Zijn belangrijkste werken zijn het in 1677 postuum verschenen “Ethica etc.“ en “Tractatus etc. “ uit 1670.

Nummer 23 gaat over de Slavernij. Na de ontdekking van Amerika organiseerden de Portugezen, Hollanders, Britten en Fransen lucratieve slaventransporten naar de plantages. Afrikaanse slavenhalers zorgden voor aanvoer uit het binnenland en de slaven werden in schepen geperst vervoerd. In de 17 e en 18 e eeuw werden ten minste 10 miljoen(!) Afrikanen gedeporteerd. Nederland schafte de slavernij in Oost-Indië af in 1859 en in West-Indië in 1863, tegelijk met de Verenigde Staten.

Het 24 e onderwerp is Buitenhuizen. Rijke Amsterdamse kooplieden lieten in de 17 e eeuw langs de Vecht fraaie buitenhuizen bouwen. In Loenen, Vreeland en Breukelen werden prachtige villa’s neergezet. Ze staan er nog steeds en vormen een mooi aandenken aan de Gouden Eeuw.

Eise Eisinga is nummer 25. De wolkammer uit Franeker (1744-1828) wilde de mensen uit zijn tijd geruststellen, omdat sommigen bang waren dat de wereld zou vergaan door een botsing van de planeten. Hij bouwde in zijn huis een omvangrijk planetarium, dat tot op de dag van vandaag perfect op tijd loopt. Het is nu een museum dat men kan bezoeken en dat wordt dan ook door veel mensen gedaan.

Tot zover deel één van de canon. Volgende keer nummer 26 tot en met 50.      GK

 
 
Did you come to my page by SearchEngine? Click here to see my WebSite...